tarafından Georges Tarbouriech
Yazar hakkında:
Georges uzun süredir Unix kullanıcısı. Muazzam sanaldoku
tarayıcılarından sıkıldığından küçük olanları ile oldukça ilgilidir.
İçerik:
|
Sanaldoku Yöresinde Şarkı Söylemek
Çeviri : İnanç ÖZÇUBUKÇU
Özet:
Geçen yazıda, Opera sanaldoku tarayıcısının henüz beni ikna edemediğini
söyledim. Linux için 5.0 sürümünde iyileşmeler görünce fikrimi biraz olsun
değiştirdim. Linux için olan basit sanaldoku tarayıcılarından birinin küçük bir
incelemesini okuyacaksınız. Opera 5.0'ın bedelsiz kopyasını
http://www.opera.com/ adresinden alabilirsiniz.
Sanaldoku Tarayıcısı Ormanı
İlk yaygın grafiksel sanaldoku tarayıcısı bundan en fazla 10 yıl önce ortaya
çıktı: Adı Mosaic'ti. Sanaldokuda tarama için yeni bir yol olduğundan dolayı
bir devrimdi. O zamanlar BBS lere bağlanmak için kullanılan araçlardan dolayı
biraz feryat vardı. Bu yazılım biraz daha ufak boyutta ve aynı zamanda renkli
resimleri, renkli yazıları vb. gösterebilmekteydi... Bir süre sonra
oğlu geldi, adı Netscape'ti. Elbette, boyut olarak biraz daha
büyüktü. Bu sonuncusu birçok Unix sistem sanaldoku tarayıcısı için örnek oldu.
Sonradan gelen Windows sürümü M$'e kendi tarayıcısını yaratma fikrini verdi. Bu,
Internet Explorer'ın doğumu olmakla beraber Netscape ile IE arasındaki savaşında
başladığı andır. Aynı zamanda, yazılımcılar Amiga OS, NeXTstep (bir etki olarak
NeXTstep altında ilk çalışan WorldWideWeb idi) ve sonraları BeOS gibi
diğer sistemler için grafik tabanlı tarayıcılar geliştirmekteydiler. İki büyük
boyutlunun yanında küçük boyutta tarayıcıları yayınlamakta başarılı oldular.
Bazılarını hatırlayalım: AWeb, IBrowse, Amiga OS için Voyager, NeXTstep
için OmniWeb veya BeOS için NetPositive. QNX 4 RTOS için sunulan Voyager
isimli bir başka harika sanaldoku tarayıcısı daha var. Elbette hepsini burada
listeleyemeyiz.
Eğer sanaldoku tarayıcılarının tüm hikayesini bilmek istiyorsanız
http://www.w3.org/History.html
adresine göz atınız.
Bu arada, CPU'lar güçlenmekteydi ve bu daha çok kaynak sağlamaktaydı.
Bilgisayarlardaki RAM sayısı ve sabit disk boyutları büyüdü. Bugün hala sanaldoku
tarayıcısı olarak adlandırsakta, bu gelişim kesinlikle bugünün fabrikalarının
başlangıcı olmuştur. Netscape ile IE arasındaki savaşta neler olduğunu
konuşmayacağız. Asıl nokta: bugün bir sanaldoku tarayıcısı içinde plug-in ler
ve kütüphaneler olmadan yaklaşık 15 MB boyutundadır. Bu bir - canavar! Peki
alternatifleri neler? Çok fazla değil, çoğu Netscape (veya Mozilla)
kütüphaneleri. Bunun anlamı bir sanaldoku tarayıcısı ufak bile olsa halen bu
kütüphanelere ihtiyaç duymaktadır ve örnekleri gibi büyük hale
gelmektedir. Bunun anlamı bu tarayıcıların ufak olanlardan daha iyi oldukları
mıdır ? Bu tamamen düşünceye göre değişir. Fakat halen çoğu insan zayıf
bilgisayar donanımları kullanmakta ve bu araçları 200 Mhz CPU ve 32 MB hafıza
ile kullanmak hoş olmamaktadır. İşte burada Opera'nın Linux sürümü bir seçim
olmaktadır.
Opera ile Tanışma
Opera, Norveç'te bulunan Iskandinav kökenli bir şirkettir. Bu İskandinav
insanları çoğu zaman yaratıcıdırlar ve bazı mükemmel yazılımları onlara
borçluyuzdur. Bir örnek olarak anmak gerekirse ssh,
(ticari sürümü) Finlandiya'dan , veya en mükemmel yazılımlardan birisi,
Scala, 1987 yıllarında Norveç'te doğan bir
multimedia aracı. Diğer OS'lardan yılarca önce Amiga ortamının inanılmaz
gerçeklikte multimedia sumunları veya hoş görüntü sistemlerine olanak
vermiştir. Bu söylenmelidir!
http://www.opera.com/ adresine gidip, Linux
için olan bu tarayıcının 5.0 son sürümünü rpm, deb paketi yada tar.gz arşiv
dosyası olarak indirebilirsiniz. Qt için sabit yada dinamik linkleri
seçebilirsiniz. Eğer sonuncuyu seçerseniz, makinenize Qt 2.2.4 yüklü
olmalıdır. Opera'nın yüklenmesi belli olduğu için konuşmayacağız.
Opera ticari bir üründür. Önceki sürümlerinden en büyük farkı bedelsiz
alabilmenizdir. 30 günden fazla deneme sürümü bulunmamaktadır. Kötü tarafı
devamlı suretle tarayıcınızın tepesinde reklamlar görünmesidir. Eğer bu
canınızı fazlaca sıkarca 39$ karşılığında kayıt ettirebilirsiniz.
Bilgi için, Opera aynı zamanda Windows, BeOS, Mac ve EPOC ortamları için de
mevcuttur. OS2 sürümü üzerinde çalışılmaktadır. Linux ile ilişkili olarak,
sağlanan sürümler i386, SPARC ve PPC içindir.
Açıkçası biz Linux sürümü üzerine yoğunlaşacağız. Aklıma gelmişken, ne BeOS ne
de Windows sürümünü denedik.
Opera Kullanmak
Tüm grafik tabanlı tarayıcılar gibi, Opera'nın kullanımı oldukça kolaydır.
Kullanımını öğrenmek için çok fazla zaman harcamanıza gerek yoktur. Örnekler
oldukça zengindir ve onlarla yapılabilecek çok şey vardır.
|
Opera 5.0 daki özellikler penceresi |
Bunlar öylesine zengindirler ki aradığınızı bulmak biraz
zamanınızı alabilir. Yazı karakteri yönetimi biraz ağır, ama bu
benim görüşüm sadece.
Özelliklerinden bahsedersek, Opera drop-down tarihçesi sunmakta. Bu ileri veya
geri tuşlarının hemen yanında beliren ufak bir oktur; bu oka basarak oturum
esnasında gezilmiş sayfalar listelenebilir. Bu Netscape'te de vardır... fakat
yukarıda ki ufak oklarla:-) Elbette, bu diğer tip tarihçeleri elde
edemiyorsunuz anlamına gelmiyor. Bir önce ziyaret edilen sayfalara URL
tarihçesi veya tarihçe tarihçe menüsünden ulaşabilirsiniz. Kötü bir fikir değil!
Çok iyi bir özelliği sayfa yükleme esnasında resim yüklemeyi on/off yapabilmek
için URL'nin girildiği yerin hemen yanına bir tuş yerleştirilmiş olmasıdır.
Netscape buna benzer bir özelliğe sahiptir ancak Preferences
menüsünün derinliklerine doğru inmelisiniz. Netscape'in aksine resimlerin
yüklenmesini geciktirme özelliği her an çalıştırılabilmektedir. Bu özellik sanaldoku
gezimini hızlandırmakta: Sayfada görmek istediğiniz ekrana geldiğinde bu
özeliği kullanarak kendi yolunuza gidebilmektesiniz. Sayfalardaki tüm
resimlerin yüklenmesini beklemek zorunda kalmadığınızdan, gezinme daha hızlı
olmaktadır.
|
Kısayolları bulmak |
Kısayolları bulmak özelliği de iyi bir fikir.
Kısayolları asi bir kart görünümü ile arayabilirsiniz.
Diğer bir mükemmel özelliği de HTML onaylamasıdır. Bir HTML dökümanına sağ tuş ile
bakmak sizi World Wide Web Consortium'una götürür. Onaylama servisi size
HTML kodunun uygun olup olmadığını söyler. Bir sanaldoku sayfası yaparken
kodunuzu kontrol etmenin çok kullanışlı bir yoludur. Birçok erişilemez sanaldoku
sitesinin sonu olmalıdır....Diğer tarayıcı editörleri aynı özelliği sağlayana
kadar!!!
Biraz konu dışı gibi gözüksede daha fazla açıklamayı hak etmektedir. Birçok sanaldoku
sitesi tescilli yazılımlarla oluşturulmuş böylece w3c tavsiyelerinden şikayet
olmamıştır. Daha kötüsü, her tarayıcı farklı şekilde davranmaktadır. Sonuç
olarak, kullandığınız tarayıcıya bağlı olarak, bi sanaldoku sayfasını
görüntüleyebiliyor musunuz yoksa yapamıyor musunuz?
Yani, lütfen, Internet uzmanları, tescilli yazılım kullanmayı
bırakın sanaldoku sayfalarınızı yaratırken. Herşeyde Java kullanmayı bırakın,
özellikle de gerek olmadığında. Bu tarz yazılımlar kullanmayı bırakın HTML
kodlarınızı yazmak için: HTML zaten değil bunlar !!! otosihirle
oluşanların %50'sini kaldırabilirsiniz. (İsim vermek istemiyorum, fakat neden
bahsettiğimi tahmin edebilirsiniz sanırım...) Bu sorunun ilk kısmı.
İkinci kısmı tarayıcıların kendisinden geliyor. Örnek olarak, neden Linux için
Netscape 6.0 for Linux kodları diğer Netscape sürümlerinden farklı algılıyor?
Ve diğer Netscape sürümleriyle de yapacak birşey yok diğer birçok tarayıcı ile
aynı sorununuz varken. Explorer hakkında konuşmayalım bile. Burada anlatmak
istediğim bazı HTML kodları Netscape 6.0 altında çalışacaktır ancak diğer
tarayıcılarla aynı şey olmayacaktır. Elde ettiğiniz şey umduğunuz olmayacaktır!
Linux için Netscape 6.0'ın bir başka iyi bilinen sorunu, aktif olmayan DNS ile
lokal kurulu Apache http sunucu ile olan davranışıdır. Bu sunucuyu bulmak biraz
zaman almaktadır. Donmamakta, eski kardeşinin yaptığı gibi, sadece asılı
kalmakta, beklemektedir. Opera ile, asla donmak gibisinden bir
durumla karşılaşmadım. Http sunucusunu beklemek durumunda da kalmadım.
Gerçekte, çok sayıda OS ve tarayıcı var. Bunun anlamı herkes Netscape yada
Explorer kullanmıyor. Eğer bir birlik olacaksa gerçekten iyi bir sebeple
olmalıdır. Eğer birçok editör w3c tavsiyelerine güvenmiyorsa, pek yakında
birçok sanaldoku sayfasına bağlanamıyor olacağız. Bu kasten mi yapılıyor yoksa
değil mi? Valla, cevap size kalmış...
Zaten birçok yazdım, fakat biraz daha ısrar etmek gerekiyor. Burada,
LinuxFocus'ta, her tarayıcının bize erişebilir olduğunu kontrol ediyoruz.
Herkes aynı şeyi yapmalı. Bu sadece benim düşüncem.
Konu dışı olduğu için üzgünüm. Biliyorum, benim konularımda biraz
alışıla gelmiştir. Bu sadece sizi uyandırmak ve takip ediyor musunuz diye
görmek içindir:-)
Opera'ya geri dönelim.
Linux için Opera 5.0, Linux için Netscape 4.77 (örnek olarak) ile erişlemeyen
bazı sayfalara erişebilir. Şaşırtıcı değil mi?? İyi nokta, neyse.
Diğer yanda, CGI betikleri ile sorun yaşanabilir; örneğin Netscape ve
diğerlerinin iyi çalıştıkları yerlerde. Bu iki şey göstermekte ki her tarayıcı
kendi tepkisini ortaya koymaktadır. Çoklu form-bilgi kodlanmasını engellemek
için Netscape ve MS IE şuna benzer bir şey kullanmakta:
-----------------------------2564311134412
Bazı rastgele sayılar. Bazı veriler elde etmek için yazılan bir CGI betiği,
Opera zaten kullanılan yazımları anlamayacağından başarısız olacaktır. Onun
yerine kendi ayıraçlarını kullanmaktadır:
--_OPERAB__-tRjeTHZvhMcr8tfsjpfOeE
Muhtemelen bu standart uyumdur, yine de gereksiz farklılıklar bazen işleri
olduğundan daha karmaşık hale getirmektedir. Bu noktada Opera yeni bir özellik
katmıyor, sadece farklı. Sorunlar kötü yazılmış betiklerden kaynaklanıyor
diyebilmekle beraber her zaman doğru değildir. Aynı zamanda Opera, geniş çok
parçalı form-veri (multipart ford-data) gönderememektedir. Bu gerçekten büyük
bir hataya benziyor. Veri aktarımının orta yerinde duruyor ve kullanıcı
sayfanın tamamlanması için ebediyen bekliyor.
Başka bir nokta: aynı tarayıcı üzerinde koştuğu işletim sistemine göre farlı
çalışmaktadır. Bunların hepsi apaçık belli, fakat birçok kişi bunu
umursamayacak gibi.
Opera'nın kendisini IE yada Mozilla gibi tanıtmasını sağlayan özelliği
bulunmakta, ancak bahsedilen sorunu çözmemektedir.
Biraz daha teknik olacak olursak Opera, HTML 4.01, XML 1.0 ve XHTML 1.0
uyumludur. Aynı zamanda 1. ve 2. seviye CSS (Cascading Style Sheet)
desteklemektedir. Fena değil! Maalesef, yeterli değil. Amaç birçok tarayıcı aynı
soruna sahipken Opera'yı sorumlu tutmak değil.
Opera'nın görüntüsü birazcık MAcOs için OmniWeb gibi
davranmakta (bilenler için). Mükemmel görüntü daha fazla zaman alıyor. Her
tarayıcıda olduğu gibi yükleme sonrası ayarlama yapması gerekiyor fakat görünen
o ki diğer bazılarından azıcık daha yavaş, en azından kuvvetsiz donanımlarda.
Öte yandan, oldukça hızlı. Söylemek isterim ki en hızlı sanaldoku tayarıcısı
(Opera için çalışmıyorum), fakat oldukça hızlı bir tane.
Neye benziyor bu Opera? İşte burada:
Dikkat ettiğiniz gibi, özel birşey yok, ancak görünüşe dair birçok değişiklik
yapabilirsiniz. Örnek olarak, sol tarafta bir Hotlist pencereniz olabilir. Bir
pencere, bir kısayol çubuğu... seçebilirsiniz. Oldukça
kişiselleştirilebilir.
Diğer yandan, lokal http sunucundan kayıtları kontrol ederseniz, aynı anda
birden fazla bağlantı açtığını görürsünüze, tıpkı herhangi bir tarayıcının
örneğinden anlayabileceğiniz gibi. Bahsi geçen ayarlama süresini açıklayabilir.
Opera herşeyi önceden yüklemekte, ardından görüntüye getirmektedir. Beni
aydınlattığı için Floris'e teşekkürler.
Biraz öznel olsa da, Opera veritabanlarını daha hızlı tarıyor gibi. Gerçekte
cevap süresini kontrol etmedim ama bu bir sezgidir. Tekrar ediyorum, kuvvetsiz
donanımlarda bu durum görülebilir. Hızlı makineler durumu daha az anlaşılır
kılmakta.
Opera size çok büyük bir kısayol listesi sunmakta. Onunla istediğiniz herşeyi
yapabilirsiniz. Kasdettiğim, bir sanaldoku tarayıcısı ile yaptığım ilk iş
beraberinde gelen kısayolları kaldırmaktır. Fakat ben ilginç bir adamım!
Diğer bir artı tarafta var: online yardım. Neredeyse tamamlanmış, güzel
düzenlenmiş ve sizi kendi sayfalarına götürmüyor.
Menü hakkında da birkaç kelime söyleyelim. Biraz daha güzel özelliklerinden
bahsedelim: örnek olarak baskı önizlemesi yapabilirsiniz. Belirli bir x zaman
aralığında sayfanın yeniden yüklennmesini sağlayabilirsiniz: menü seçeneklerine
girin ve yüklemeden önce zaman ayarını yapın.
Opera bu tarz birçok küçük güzel özelliğe sahip, basit ama çok kullanışlı.
Diğer bir güzel özellikte aktarma penceresinde. Bir dosya indirdiğinizde,
faaliyet tuşuna (dosya ikonu) bastığınızda pekçok seçenekli bir menü belirir.
Aktarabilir, kesebilir, kaldığı yerden devam.... yaptırabilirsiniz. Tekrar
belirtiyorum, çok kullanışlı.
Opera hakkında söylenebilecek daha başka şeyler de var ama yazıyı çok uzun
kılacaktır. Keşfetmenin en iyi yolu, onu denemektir.
Gelecek
Opera'nın yaklaşımı sanaldokuyu daha ufak araçlarla tarayabildiğinizi
kanıtlaması sebebiyle ilginçtir. Yaklaşık 40 MB kütüphane dosyasına,
çalıştırılabilir dosyaya... ihtiyacınız yok. Bu ilk nokta. Çok az satıcı bunu
anladı. Sadece sanaldoku tarayıcıları için değil birçok yazılım için geçerlidir
bu durum.
Yine de, yakın zamanda işleri değiştirmeye yeterli mi?
Bu tarz ileri görüşlülüğü sevmem ancak daha ne kadar sanaldoku tarayıcılarını
kullanacağız, ya bugün onları kullandığımız yol? ?
Örnek olarak, Rebol adresinden ne
yapıldığına bakın. Eğer bu mükemmel ürün hattını bilmiyorsanız,
adresine göz atabilirsiniz. Fakat bu yazı yazılana değin, Rebol birçok hafif dağınık
uygulamalar geliştirdi. Internet'i kullanarak çalışmanın bir sonraki yolu değil
mi? Rebol zaten sanaldoku tarayıcılarına artık gerçekte ihtiyacımız olmadığını
kanıtladı ve dağınık hesaplama bir sonraki durak olabilir.
Sanaldoku tarayıcıları yarın ortadan kaybolacaklar anlamına gelmemekte, ama
inanıyorum ki bir diyete sokulmalılar...
Opera doğru yolda diye düşünebiliriz. Örnek olarak, Opera daha yeni Symbian
ile hareketli internet aygıtları için anlaşma yaptı. Bunun anlamı, daha ufak
çapta olunca bir sanaldoku tarayıcısı birçok farklı şey için kullanılabilir...
Son
Kimse mükemmel değildir... Opera'da değil. Yine de yaklaşım oldukça ilginç.
Onu sevmediğinizle yada ne aradığınızla ilgili değil. Ne zaman ki birisi
birşeye alışılır, her zaman değişklik yapmayı sevmez. Yine de Opera'yı test
etmelisiniz. Linux altında grafiksel tarayıcılar çok sayıda değil (yada daha
doğrusu hepsi aynı çekirdekten geliyor). Şu an gerçekten farklı bir taneye
sahipsiniz, bir şans verin.
Üstelik Opera'da ki insanlar ürünlerini hızlaca iyileştirebilecelerini bize
gösterdiler. Böylece gelecekte daha iyi bir tarayıcı umabiliriz.
Sonuçta, eğer benim gibiyseniz, sanaldokuyu taramada bir sürü hata dolu
fabrikalardan sıkılmışsanız, http://www.opera.com/
adresine gidin ve bu tarayıcının Linux için olan 5.0 sürümünü indirin.
Harika bir zamanda yaşadığımızı düşünmüyor musunuz?
Bu yazı için görüş bildiriminde bulunabilirsiniz
Her yazı kendi görüş bildirim sayfasına sahiptir. Bu sayfaya yorumlarınızı yazabilir ve diğer okuyucuların yorumlarına bakabilirsiniz.
2001-08-07, generated by lfparser version 2.17